Dokumenty etnograficzne Ksawerego Preka - artykuł prasowy z roku 1938.

Zachowano pisownię oryginalną. Źródło u autorów.

Dokumenty etnograficzne Ksawerego Preka

           Z Gorlic donosi Wasz korespondent (AW): Prawdziwą rewelacją dla etnografa są wielobarwne reprodukcje akwarel Ksawerego Preka, przedstawiające stroje ludowe z przed 100 lat, zamieszczone w świeżo wydanym Kalendarzu I.K.C. na rok 1939. W odniesieniu do Pogórza gorlickiego akwarele te nie tylko potwierdzają żmudnie zebrane tam w ciągu ostatnich lat materjał etnograficzny, ale także wielce go uzupełniają. Moment ukazania się akwarel w tak poczytnym i wpływowym perjodyku, jakim jest każdy rocznik Kalendarza I.K.C., okazał się nadzwyczaj odpowiedni. Od roku bowiem na całym Pogórzu prowadzona jest akcja, zmierzająca do odrodzenia dawnej kultury ludowej, a zwłaszcza wspaniałych i oryginalnych strojów ludowych. Dzięki poparciu tej akcji przez Związek Ziem Górskich i przez powiatowego starostę mgra Juljana Styczyńskiego z Gorlic, zaginione dawne regjonalne ubiory, zrekonstruowane przy pomocy dokumentarnych akwarel Preka, odżyły na zachodniem Pogórzu w powiecie gorlickim i czasie uroczystości 20-lecia Niepodległości Polski wystąpiło tam już kilkadziesiąt osób w odrodzonych strojach.

Grupa Pogórzan w Gorlicach w swych malowniczych strojach.

***

         Jak niedawno zaznaczono na tem miejscu, obrazy Ksawerego Preka wydane zostały w dwóch ostatnich Rocznikach Kalendarza I.K.C., w wielobarwnych planszach. Pierwsze tablice ukazały się w Roczniku 1938, w wyczerpującem opracowaniu znanej historyczki sztuki, dr. Zofji Ameisenowej, wykazującem dokumentarne ich znaczenie, jako źródeł dla poznania i wiernego odtworzenia zaginionych strojów ludowych. Odkrycie tych akwarel stanowiło rewelację dla etnografów, gdyż na światło dzienne wydobyte zostały nieznane dotąd materjały do regjonalnych ubiorów ludowych, a zarazem najstarsze zachowane w tym zakresie i przynoszące pierwszorzędne informacje z zamarłej przeszłości. Owe pierwsze tablice oddały już, jak widać, dobrą praktyczną usługę, bo przyczyniły się do odtworzenia dawnego stroju ludowego na Pogórzu gorlickiem.

        W obecnie wydanym Kalendarzu I.K.C. na r. 1939 opublikowana została reszta akwarel Preka w 8 bawrnych tablicach. Powinni na nie zwrócić uwagę zwłaszcza zainteresowani działacze regjonalni, gdyż oddadzą one niewątpliwe usługi bądź przy odbudowie zaginionych strojów, bądź przy sprawdzaniu autentyczności strojów, będących dziś w użyciu i poprawianiu ich według źródłowego wzoru. Ta świeżo ogłoszona serja akwarel Preka obejmuje stroje ludowe z następujących obszarów: z Krakowskiego, z oklic Pilzna, Sędziszowa, Lubienia k. Lwowa, Jasła, Dynowa i Krosna. Wzory obejmują zarówno stroje męskie, jak i kobiece.