Z pogranicza: Sławomir Mrozek, 80. rocznica likwidacji gorlickiego getta, 19.08.1942

Sławomir Mrozek

80. rocznica likwidacji gorlickiego getta

19.08.1942 – 19.08.2022

Dnia 19 sierpnia (piątek) br. na Placu Dworzysko przed pomnikiem poświęconym likwidacji gorlickiego getta (odsłoniętym w 2012 r.), władze Miasta Gorlice zorganizowały uroczyste obchody poświęcone tragicznym wydarzeniom z pamiętnego sierpnia 1942 r.

Burmistrza Miasta Gorlice Rafała Kuklę reprezentował Zastępca Łukasz Bałajewicz. Wśród zaproszonych gości byli:

- Wicewojewoda Małopolski Mateusz Małodziński

- Przedstawiciel Niemieckiego Konsulatu Generalnego w Krakowie - Konsul Ursula Maier

- Radna Województwa Małopolskiego Jadwiga Wójtowicz

- Wicestarosta Powiatu Gorlickiego Stanisław Kaszyk

- Przewodniczący Rady Powiatu Gorlickiego Witold Kochan

- Przewodniczący Rady Miasta Gorlice Robert Ryndak

- Wójt Gminy Gorlice Jan Przybylski

- Anna Czocher z Biura Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie

- przedstawiciele Sądeckiego Sztetlu – dr Łukasz Połomski, Edyta Danielska, Artur Franczak i Aneta Święs

- Hanna Gospodarczyk z Forum Dialogu w Warszawie

- samorządowcy Ziemi Gorlickiej oraz radni Miasta Gorlice i Powiatu Gorlickiego, oraz przedstawiciele Gorlickiej Rady Seniorów

- przedstawiciele gorlickiego duchowieństwa, oraz dyrektorzy instytucji kulturalnych

Prowadzącym wydarzenie był Janusz Zięba Dyrektor Gorlickiego Centrum Kultury, który przybliżył obecnym zarys tamtych tragicznych wydarzeń:

- „Szanowni Państwo, dokładnie 80 lat temu nasze miasto było świadkiem straszliwych wydarzeń. Wydarzeń, których okrucieństwo było tak wielkie, że dziś często wydaje się nam niemożliwe. Naszym obowiązkiem jest przywołać pamięć o tej trudnej historii, oraz nauczać o niej kolejne pokolenia. Gorlice i cała Ziemia Gorlicka przez lata były miejscem współistnienia trzech kultur. Miejscem gdzie zgodnie żyli Pogórzanie, Żydzi i Łemkowie”.

- „7 września 1939 r. do Gorlic wkroczyli Niemcy. Zaraz po zajęciu miast rozpoczęli szykany wobec ludności żydowskiej (…) W połowie października 1941 r. utworzono na terenie Gorlic getto. Oprócz 3,5 tys. miejscowych Żydów, na niewielkiej przestrzeni umieszczono także ludność żydowską przesiedloną z okolicznych miejscowości. Wiosną 1942 r. rozpoczęło się dokonywane przez Niemców systematyczne unicestwianie ludności żydowskiej. Ostateczna likwidacja gorlickiego getta miała miejsce w sierpniu 1942 r. W dniach od 14-19 sierpnia Niemcy dokonali na terenie miasta, w tzw. Buciarni oraz w Lesie Garbacz (za cmentarzem wojennym nr 97 w Stróżówce, znajduje się miejsce egzekucji i pochówku ofiar Zagłady – przyp. Sławomir Mrozek) egzekucji około 900 osób. Pozostałe osoby zostały wywiezione i zamordowane w Bełżcu prawdopodobnie 20 sierpnia 1942 r. (…)”.

Następnie prowadzący Janusz Zięba poprosił przedstawicieli Sądeckiego Sztetlu o odczytanie Apelu Pamięci (dr Łukasz Połomski pomysłodawca i założyciel Sądeckiego Sztetlu wraz z Edytą Danielską odczytali Apel Pamięci).

Łukasz Bałajewicz Zastępca Burmistrz Miasta Gorlice:

- „Mija 80 lat od wydarzeń tak strasznych, że nawet po tylu latach wciąż trudno wyobrazić sobie ogrom bestialstwa (…) Aby zrozumieć skalę tragedii, wyobraźmy sobie, że zamordowanych zostaje połowa mieszkańców Gorlic. Znikają nasi sąsiedzi, znajomi, osoby, które codziennie mijaliśmy na ulicy. Pustoszeją ulice, sklepy, codzienne miejsca spotkań. W ciągu kilku dni wymordowano około 900 osób (…) Niezwykle ważne jest abyśmy pamiętali, że każda z osób, które wtedy zginęły to nasi bracia, sąsiedzi, ludzie z krwi i kości zamordowani z zimną krwią (…) To tragedie rodzin, publiczne egzekucje, strach, ból i cierpienie. W Gorlicach, które wojna dotkliwie doświadczyła, szczególnie staramy się pielęgnować historię naszego miasta i jej mieszkańców. Niech świadczy o tym dzisiejsza uroczystość, a także pamiątkowa tablica przy której się znajdujemy – Dar Gorliczan by bezinteresownie oddać cześć pomordowanym. W zeszłym roku odsłoniliśmy Sidur Przechodniów (przy ul. Stróżowskiej – przyp. Sławomir Mrozek). Wyjątkowe miejsce pamięci o naszych sąsiadach, znajomych, przyjaciołach, ludziach, którzy bezpowrotnie zniknęli z Gorlic. Miejsce stworzone po to, aby pamięć o naszej wspólnej historii i strasznych wydarzeniach drugiej wojny światowej nigdy nie zginęła. Na ścianach pomnika zwanego Latarnią Nieobecnych, wyeksponowane zostały macewy znalezione podczas prac budowlanych w nieistniejącym już budynku dawnej synagogi przy ulicy Strażackiej (…) Pamiętajmy, aby pamięć o naszej wspólnej historii i strasznych wydarzeniach drugiej wojny światowej nigdy nie zginęła (…) 19 sierpnia 1942 r. stał się ostatnim dniem gorlickiej społeczności żydowskiej. Uczcijmy Ich Pamięć chwilą ciszy !”

W czasie uroczystości głos zabrali jeszcze Wicewojewoda Małopolski Mateusz Małodziński, Radny Miasta Gorlice Robert Gryzik, który odczytał list w imieniu Poseł RP Barbary Bartuś, Radna Województwa Małopolskiego Jadwiga Wójtowicz. Ks. proboszcz Stanisław Kogut pomodlił się za ofiary Zagłady.

Po przemówieniach, nastąpiło złożenie okolicznościowych wieńców, a po nim Grupa Teatralne Otwarte Drzwi (która funkcjonuje już od 2012 r.) „przeniosła” nas w przeszłość, do tamtych tragicznych wydarzeń, prezentując uliczną etiudę teatralną pt. „Puste ulice” pod kierownictwem Tomasza Tajaka (GCK Gorlice).